Waarom kan een hagedis zijn staart loslaten?

Hagedissen, voor veel soorten roofdieren zijn deze reptielen een lekker hapje. Van roofvogels als adelaars tot reptielen als giftige slangen, ze zijn dol op een hagedis op zijn tijd. Om te voorkomen dat ze een gemakkelijke prooi zijn hebben hagedissen een aantal manieren om te overleven. Zo hebben ze het vermogen een schutkleur aan te nemen, te verstarren of juist bliksemsnel weg te rennen. Deze trucjes bieden echter niet altijd voldoende bescherming om aan de rovers te ontkomen. De hagedis heeft in dat geval nog een laatste troef achter de hand en kan een groot offer brengen om te overleven: zijn staart!

Autotomie, zelfamputatie

Veel hagedissoorten kunnen hun staart afwerpen van hun lichaam. Dit wordt ook wel zelfamputatie genoemd (of de wetenschappelijke term “autotomie”). De staart bij de soorten die dit trucje kennen heeft in de meeste gevallen een speciale anatomie: de staartwervels en het omliggende bind- en spierweefsel zijn voorzien van breukzones. In het geval dat de hagedis bij zijn staart gegrepen wordt trekken de spieren voor de breukzone samen. Hierdoor breekt de wervel en daarmee het achterliggende staartstuk af van de romp van het dier.

Aandacht afleiden van rest van het lichaam

Sommige hagedissen hebben een staart die feller gekleurd is dan de rest van het lichaam. Voor vijandige dieren is dit opvallende stukje staart een target, ze zullen dus het eerst naar de staart grijpen. Wanneer een hagedis dus aan dat stukje wordt gegrepen kan hij zijn staart afwerpen. Maar ook wanneer hij nog niet gepakt is kan een hagedis er voor kiezen zijn de staart los te laten. Veel roofdieren nemen namelijk genoegen met de staart alleen en laten de hagedis verder met rust. Die kan vervolgens ontsnappen.
Leuk weetje: de staart blijft nog een tijdje bewegen en trekt daarmee extra de aandacht. Het kan dus lijken dat de staart zijn eigen leven leeft, maar dit zijn stuiptrekkingen.

Gevolgen voor de hagedis

Een hagedis heeft zijn staart niet voor niets. De staart biedt stabiliteit tijdens bewegingen (lopen, klimmen en zelfs zwemmen). Daarnaast gebruiken veel hagedissen hun staart ook als opslagplaats voor extra energie. Wanneer ze hun staart verliezen en er is weinig eten beschikbaar, dan kan dat nare gevolgen hebben en kan de hagedis zelfs sterven van de honger. Zonder staart kan hij dus eigenlijk niet. Het afwerpen kost ook nog eens veel energie.

Gelukkig is ook hieraan gedacht! De staart groeit namelijk vanzelf weer aan. Afhankelijk van de soort hagedis duurt dit een maand tot zelfs een jaar bij de langlevende hagedissoorten. Maar hij komt dus terug!